Halatlar ve Bağlar
HALATLAR
Bitkisel, sentetik liflerden veya telden yapılan çevresi 2,5cm'den (1 burgata) büyük olan örülü iplere halat denir.
İlk çağlardan beri insanoğlunun denize açılmasıyla birlikte, halat da onun ayrılmaz bir unsuru olmuştur. Tarihteki ilk halatlar keten ve kenevirden yapılırdı. Bu halatların yapımı çok zor ve zahmetli olduğundan, oldukça değerliydiler. Zaman içinde gelişen teknoloji ile birlikte, çok daha hafif ve çok daha dayanıklı halatlar imal edilebilir oldu. Teknolojik gelişme birçok farklı türde halatların doğmasına ve her amaç için farklı bir halat yapılmasına olanak verdi.
Yelkenli bir teknenin “can damarları” kabul edilen halatları birçok farklı şekilde sınıflandırabiliriz. Halatlar yapıldıkları malzemeye göre başlıca üçe ayrılırlar:
-
Bitkisel halatlar
-
Sentetik halatlar
-
Madeni halatlar (çelik teller)
Resimde sırasıyla 3 kollu (bükümlü), 8 veya 12 kollu (saç örgü) ve çift örgü halatları görüyoruz. Bükümlü halatların üretimi kolaydır, daha ucuzdur ancak makaradan geçmesi nispeten zordur, kasa yapılmaları ve örülmeleri kolaydır. Bağlanma, demirleme ve çekme gibi genel amaç için kullanılır, yelkenli tekne armalarında sıklıkla kullanılmaz. Bükümlü üretimleri sebebiyle gam yapmaya yatkındırlar. Çift örgü halatlar bunların tam tersi özelliklere sahiptir. Elle manipülasyonu kolaydır, hareketli arma ve makaralarda kolay çalışırlar. Mukavemetleri fazla, esnemeleri azdır. Genel kural halattaki kol sayısı ne kadar fazlaysa, esnemesi azalır mukavemeti artar. Bu sebeple 3 kollu naylon halatlar en yüksek esneme kapasitesine sahipken (%15), bu oran 8 ve 12 kollu saç örgüde daha az (%10), çift örgü (double-braided) halatlarda en azdır (yaklaşık % 6,5).
GEMİCİ BAĞLARI
Denizcilikte eskiden beri kullanılan yüzlerce bağ varsa da günümüzde az sayıda bağ bilmek günlük işlerin yapılabilmesi için yeterlidir. Bu bölümde, en çok kullanılan bağları yapılış şekilleri ile birlikte bulabilirsiniz.
Kropi Bağı
Sekiz bağı da denen ve durdurucu bir bağ olan kropi bağı, ıskota mandar gibi halatların makara, piyano gibi yerlerden çıkmasını önlemek için halatın çımasına (ucuna) yapılır. Örneğin mandar uçlarına yapılan kropi bağı mandarın kaçması durumunda direk tepesindeki makarasından çıkmasını önler. Çözmesi kolaydır.
Camadan Bağı
Yelkene camadan vurmakta, yani yelken alanını küçültmekte kullanılır. Gerektiğinde tek bir halatın iki çımasını (ucunu) birbirine bağlamak için de kullanılır. Yaygın kanının aksine iki ayrı halatı birbirine bağlamakta kullanılmaz. Kalınlıkları ve malzemeleri farklı iki halat birleştirildiğinde camadan bağı çalışır, iş görmez, dikkat edilmelidir.
İzbarço Bağı
Teknede en yararlı ve yaygın kullanılan bağdır. Özellikle tekneden rıhtıma verilen baba, anele gibi yerlere bağlanmasında ve ön yelkene ıskota halatı bağlanması, usturmaçalara halata bağlanması başta olmak üzere birçok yerde kullanılır. Asla sıkışmaz ve kaymaz, çok sıkıştıktan sonra bile kolayca açılabilir. Dezavantajı, üzerinde yük var iken açılamamasıdır.
Kazık Bağı
Bir halatı kazığa, babaya, direğe bağlamakta, usturmaçaların teknenin vardavela tellerine bağlanmasında sıklıkla kazık bağı kullanılır. Halatın sürekli gergin olmaması veya çımanın kısa olması halinde kazık bağı kolayca gevşediği için çok güvenli değildir. Çımayı uzun tutun veya ikinci bir kazık bağı yaparak bağı "voltalı kazık bağı" (ya da "çifte kazık bağı") haline getirin.
Anele Bağı
Halatı rıhtım babasına, şamandıra anelesine, mapaya veya benzeri yerlere çabucak bağlar. yaygın olarak küçük teknelerde, dingilerde parimayı (baş halatı) şamandıra veya rıhtım anelesine bağlamakta da kullanılır. Bağlanacak halatın bağlama payı göz önüne alınarak halatın çıması anelenin üstünden bir volta alındıktan sonra, alttan gelen çımayı gemiden gelen beden üzerine 2 veya 3 meze volta alarak çımayı beden üzerine adi piyanla piyanlamak suretiyle yapılan gemici bağıdır.
Sancak Bağı
Sancağın (bayrak, flama) ucundaki kulaklara bağlanmasından adını almıştır. İki halatın birbirine ve bir halatın diğer halatın ucundaki halkaya (kasa) çabuk bağlanması için kullanılır. Kalınlıkları farklı iki halatı birbirine bağlarken kalın olan kasa olarak kullanılmalıdır. Tekne çekerken, kalınlıkları çok farklı iki halatı birbirine bağlarken veya sert havalarda çifte sancak bağı tercih edilmelidir. Halatın bir tur fazla döndürülerek yapılabilecek çifte sancak bağı, yelkenli teknelerde ıskotaları yelkenin köşelerine bağlamakta da kullanılır.
